ŽIDOVAR

Židovar, poznat kao keltski oppidum, nalazi se u Banatu, na istočnoj granici Deliblatske peščare, na rubu lesne terase koja sa zapadne strane nadvisuje fluvijalnu ravan isušenog sliva reke Karaš, u ataru sela Orešac na pola puta od Vršca do Bele Crkve. Na vrhu kupastog uzvišenja, koje se izdiže 40t iznad doline Karaša, nalazi se prostran plato površine 5.000 t2.

Arheološka istraživanja potvrdila su postojanje višeslojnog praistorijskog naselja iz bronzanog i starijeg gvozdenog doba, različitih zajednica koje su se smenjivale u dugom periodu od II milenijuma stare ere do I milenijuma nove ere, kada je naselje i opustelo. Posebno je izdvojeno starije naselje sa odlikama keltskih utvrđenja, mlađe sa dačkim i najmlađe iz I veka nove ere sa nalazima ranorimske produkcije. Nalazište se sastoji od fortifikacionog dela i podgrađa koje se pruža duž ivice lesne gerase. Veza između njih ostvarena je putem rampe koja je prirodna formacija. Pored fortifikacionog sistema, otkriveni su i delovi arhitekture sa obiljem pokretnih arheoloških nalaza iz raznih perioda naseljavanja ovog prostora.

Najstariji otkriveni kulturni sloj pripada periodu zemljoradničkih kultura (neolit). Značaj lokaliteta obezbedio je latenski kulturni sloj sa arhitektonskim ostacima, nalazima mnogobrojnog keramičkog materijala, oruđa od kamena, kostiju, jelenjeg roga metala i izuzetne ostave nakita. Velike količine metalne zgure nađene na prostoru Židovara ukazale su da su se Kelti bavili preradom ruds. Dominantan položaj nad okolinom, utvrđeno nasel>e palisadom i suhozidom kao i analogije sa drugim keltskim naseljima potvrđuju Židovaru karakter orrMita. Arheološka istraživanja vršena su 1948. i 1949, potom 1964-1966, 1971, 1977, a obnovljena su 1996-2002. i 2006. godine.