ARILJE, CRKVA SVETOG AHILIJA

U centru Arilja, na uzdignutoj zaravni dominira crkva Sv. Ahilija, zadužbina kralja Dragutina. Podignuta je krajem XIII veka na ostacima starijeg hrama episkopije Moravice.

Oslikavanje Dragutinove zadužbine završeno je 1296, što je zabeleženo natpisom. Oblikovana je kao jednobrodna građevina s kupolom, pripratom i nešto kasnije dozidanom spoljnom pripratom. Ima trodelni oltarski prostor i pravougaone pevnice. Shemom osnove i prostornim sklopom pripada razvijenom obliku raških crkava, a među njima je jedinstvena po svojim vitkim, izduženim proporcijama i fasadama raščlanjenim pilastrima i slepim arkadama. Ariljsko zidno slikarstvo oslanja se na tokove monumentalnog, plastičnog stila XIII veka.

Sačuvalo se samo delimično u naosu, nešto više u priprati i samo neznatno u spoljnoj priprati. U apsidi su evharističke teme, a u đakonikonu ciklus sv. Nikole. U višim zonama naosa su Veliki praznici, Stradanja Hristova i scene iz Bogorodičinog života, dok su u prvoj zoni stojeći svetitelji iz povorke Nemanjića i srpskih arhiepiskopa i episkopa kao simbolična potvrda saglasja srpske države i crkve. U priprati su izuzetpi portreti kraljeva Dragutina i Milutina, kraljice Kateline i Dragutinovih sinova. U višim zonama ilustrovane su starozavetne teme i vaseljenski sabori. Crkvaje konzervirana i prezentovana 1996.